Proces gospodarczy w Niemczech

Często słyszę ostatnio powyższe pytanie od moich polskich klientów i kolegów po fachu – przede wszystkich chyba ze względu na to, że w Polsce trudno teraz dostać się do sądu.

W Niemczech nie powinno być takiego problemu. Po początkowym szoku, który jednak także nie spowodował zamknięcia sadów na cztery spusty, wszystko znowu działa. Oczywiście trochę inaczej niż do tej pory, ale jednak sądy działają. Podejmowane są liczne środki ostrożności, właśnie po to, by zapewnić nieprzerwane działanie sądownictwa i możliwość realizacji praw stron.

Przede wszystkim wiele sądów kupuje i instaluje urządzenia do prowadzenia rozpraw poprzez wideokonferencje – przepisy już dawno przewidywały taką możliwość, ale ze względu na brak sprzętu była ona teoretyczna. Teraz się to zmienia, i to w imponującym tempie.

W wielu salach sądowych instalowane są przezroczyste szyby z pleksi, oddzielające od siebie stół sędziowski i stanowiska stron – pozwala to na prowadzenie rozpraw również w mniejszych salach. Zmniejszana jest ilość miejsc dla publiczności w salach sądowych, aby zachować zalecane odstępy, ale zasada jawności jest realizowana. Przy wejściu do sądu i w salach sądowych umieszczane są dyspensery ze środkami do dezynfekcji, z zaleceniem ich użycia przy wejściu i wyjściu.

Niektóre sądy działają na zmiany, tak aby zapewnić ciągłość działania nawet przy ewentualnej konieczności kwarantanny części pracowników. Praca na zmiany może także oznaczać wyznaczanie rozpraw od poniedziałku do soboty, w godzinach od 7 rano do 21! Także pełnomocnicy powinni się do tych zmian dostosować, co nie zawsze pewnie będzie łatwe, ale czego my nie robimy dla naszych klientów 😉

Sądy coraz częściej korzystają z możliwości elektronicznego doręczania pism pełnomocnikom. Niezależnie od tego działa także poczta – niektóre listy dochodzą do mnie nawet zaskakująco szybko.

Wybierając się do sądu, warto mieć ze sobą maseczkę i rękawiczki jednorazowe. Maseczka przyda się na pewno przy kontroli bezpieczeństwa i przejściu przez sądowe korytarze. Niektórzy sędziowie wolą prowadzić rozprawy w maseczkach, inni pozwalają na ich zdjęcie. Sale są tak organizowane, aby zostały zachowane odpowiednie odległości pomiędzy biorącymi w nich udział osobami.

Nie warto przychodzić teraz do sądu dużo wcześniej – strony są wpuszczane do budynku sądu na krótko przed rozprawą, a po kontroli bezpieczeństwa mają udać się najkrótszą drogą w wyznaczone miejsce. Nie ma czekania na korytarzach.

Z drugiej strony, jeśli ze względu na pandemię nie mogłeś dotrzymać wyznaczonego Ci przez sąd terminu, powinieneś mieć całkiem dobre szanse na jego przywrócenie, jeśli złożysz odpowiedni wniosek. Sądy takie wnioski jeszcze przez jakiś czas będą rozpatrywać raczej pozytywnie. Podobnie, jeśli sąd wyznaczył Ci termin, na przykład na odpowiedź na pozew, a Ty podejrzewasz, że będzie Ci trudno dotrzymać tego terminu, możesz od razu złożyć wniosek o jego przedłużenie.

Oczywiście, może się zdarzyć, że będziesz czekał trochę dłużej niż zazwyczaj na jakiś dokument z sądu. Szczególnie małe sądy rejonowe mogą mieć problemy kadrowe, jeśli wystąpi konieczność kwarantanny pracowników. Z jednej strony warto być wyrozumiałym – w końcu wszyscy jesteśmy tylko ludźmi, a z drugiej czasami wystarczy telefon do sądu z prośbą o przyspieszenie sprawy.

Życzę Wam dużo zdrowia i optymizmu! Zdjęcie bez związku z tematem – z tęsknoty za górami 🙂 Na zdjęciu Zugspitze – najwyższy szczyt Niemiec.

Do dzisiejszego wpisu zainspirował mnie artykuł na znakomitym niemieckim blogu dotyczącym niemieckiej procedury cywilnej: https://www.zpoblog.de/

Tytułem wstępu – w każdym sporze sądowym sąd stosuje obowiązujące prawo niejako dwutorowo: po pierwsze, sąd opiera się na przepisach proceduralnych, które regulują takie kwestie jak np. wyznaczanie i przebieg rozpraw, doręczenia, terminy, czy środki zaskarżenia; po drugie sąd stosuje prawo, który reguluje dany stosunek prawny, na którym zasadza się spór, np. kodeks cywilny w przypadku sporu o zwrot pożyczki.

To pierwsze nazwijmy po prostu procedurą, z tym drugim jest trochę trudniej – prawnicy nazywają je prawem właściwym (jakby istniało jakieś niewłaściwe prawo… ;)) albo prawem materialnym.

Z procedurą sprawa jest prosta – każdy sąd stosuje procedurę kraju, w którym się znajduje. Polskie sądy stosują polski kodeks postępowania cywilnego (kpc), niemieckie sądy stosują jego niemiecki odpowiednik czyli Zivilprozessordnung (ZPO), austriackie sądy stosują austriackie przepisy, w Hiszpanii sąd zastosuje hiszpańskie itd.

Natomiast jeśli chodzi o prawo materialne, nie jest to już tak oczywiste. Po pierwsze, strony mogą umówić się na to, że dany stosunek prawny opierają na prawie materialnym danego kraju. Po drugie, przepisy krajowe lub międzynarodowe (konwencje międzynarodowe, rozporządzenia unijne) wskazują prawo właściwe w sytuacji, gdy strony takiego wyboru nie dokonały.

Niemiecki sąd nie zawsze stosuje niemieckie prawo

Przepisy, które regulują sądy którego konkretnie państwa powinny rozpatrywać spory z elementem międzynarodowym, nazywamy przepisami o jurysdykcji. Przepisy stanowiące o tym, prawo którego kraju „rządzi” danym stosunkiem prawnym, nazywamy prawem prywatnym międzynarodowym.

Jeśli mamy zatem spór z elementem transgranicznym, np. strony umowy mają swoje siedziby w dwóch różnych krajach lub też umowa była wykonywana za granicą, musimy zbadać zarówno przepisy o jurysdykcji, jak i przepisy prawa prywatnego międzynarodowego.

W wyniku tego badania może zaistnieć rozbieżny wynik – np. właściwym okaże się sąd niemiecki, ale prawo materialne polskie. Wydaje się to nielogiczne, ale to wcale nierzadka sytuacja. Wtedy sąd danego państwa będzie musiał zastosować prawo materialne innego państwa.

Sprawa wydaje się trudna, ponieważ skąd niemiecki sędzia ma znać polski kodeks cywilny albo odwrotnie? Sąd będzie musiał wtedy zasięgnąć informacji o treści prawa obcego.

Przebiega to oficjalnymi kanałami, poprzez odpowiednie komórki wymiaru sprawiedliwości i trwa dosyć długo. Sam czas oczekiwania na informację o prawie obcym może znacznie wydłużyć postępowanie.

Jak zatem zawczasu uniknąć takiej sytuacji?

Najlepszym sposobem jest zawieranie w umowach lub stosowanych przez danego przedsiębiorcę ogólnych warunkach umów zapisów określających jurysdykcję danego państwa i tożsamy zapis określający prawo właściwe. Jest to bardzo prosta klauzula, może ona brzmieć przykładowo tak:

„Prawem właściwym dla niniejszej umowy jest prawo państwa X. Wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy podlegają rozstrzygnięciu przez sądy państwa X.”

gdzie oczywiście X = X, czyli oznacza to samo państwo.

Ale nie wszystkie stosunki prawne wynikają z umów, np. kwestie odszkodowań nie muszą mieć za podstawę umowy między stronami, np. czyny nieuczciwej konkurencji. Nie zawsze więc możemy się ubezpieczyć taką klauzulą, a sprawa może być tak pilna, że zdecydujesz się wnieść o tymczasowe zabezpieczenie, czyli środek prawny, który powinien w trybie natychmiastowym zabezpieczyć Twoje roszczenia.

Logicznym jest, że natychmiastowe zabezpieczenie praw strony nie idzie w parze z wielomiesięcznym zasięganiem informacji o treści prawa obcego. I w takich właśnie wyjątkowych sytuacjach niemieckie sądy mogą stosować wprost prawo niemieckie.

Oczywiście w każdym procesie, w którym występuje element prawa obcego, także same strony i ich pełnomocnicy mogą wskazywać sądowi treść prawa obcego i jego wykładnię zgodnie z doktryną i orzecznictwem danego kraju.