Przymus adwokacki w sprawach cywilnych w Niemczech

Co to jest przymus adwokacki?

Przymus adwokacki to obowiązek dokonywania konkretnych czynności albo występowania przed sądem z pomocą profesjonalnego pełnomocnika – w Polsce są nimi adwokaci i radcowie prawni, stąd używa się także sformułowania przymus adwokacko-radcowski.

W Polsce co do zasady nie ma obowiązku posiadania profesjonalnego pełnomocnika w sporach sądowych. Czy jako osoba fizyczna, czy też jako przedsiębiorca, można występować przed sądem samodzielnie, bez pomocy adwokata lub radcy prawnego (wyjątki dotyczą przede wszystkim postępowania przed Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz niektórych czynności w sprawach karnych).

Inaczej jest w Niemczech. Istnieją specjalne kategorie spraw, w których reprezentacja przed sądem przez profesjonalnego pełnomocnika jest obowiązkowa. Zawsze obowiązkowa jest także reprezentacja przed sądami zwanymi w Niemczech Landgericht i Oberlandesgericht – są to mniej więcej odpowiedniki polskich sądów okręgowych i apelacyjnych.

Oznacza to, że przed sądami rejonowymi (Amtsgericht) strony nie muszą co do zasady występować z adwokatem. Mogą także ustanowić dowolnego innego pełnomocnika, który nie jest prawnikiem, np. członka rodziny lub pracownika firmy, która jest stroną sporu przed sądem.

Jednakże zakres spraw, które rozpatrywane są już w pierwszej instancji przez sądy w randze Landgericht jest niebagatelny dla przedsiębiorców. Należą do niego bowiem już roszczenia pieniężne o wartości przynajmniej 5.000 euro.

Inne istotne dla przedsiębiorców kategorie spraw, dla których właściwy będzie Landgericht, to m. in.:

• sprawy związane z fałszywymi, wprowadzającymi w błąd lub nieujawnionymi publicznymi informacjami dotyczącymi rynku kapitałowego,
• sprawy dotyczące poszczególnych kwestii związanych z prawem spółek, dotyczące w szczególności spółek akcyjnych, europejskiej spółki akcyjnej i papierów artościowych,
• niektóre sprawy związane z umowami o roboty budowlane.

Landgericht jest również sądem drugiej instancji dla postępowań, które w pierwszej instancji toczyły się przed sądem rejonowym. Oznacza to, że wszelkie środki zażalenia od decyzji sądu rejonowego w pierwszej instancji do sądu Landgericht muszą być także składane przez adwokata.

Co to oznacza w praktyce?

Podstawową konsekwencją jest to, że czynności podjęte samodzielnie przez stronę w procesie objetym przymusem adwokackim będą nieważne. Oznacza to, że nawet stosunkowo prosty i oczywisty spór można przegrać tylko i wyłącznie dlatego, że nie miało się profesjonalnego pełnomocnika. To pełnomocnik musi podpisać pozew lub odpowiedź na pozew, pełnomocnik składa odpowiednie wnioski w pismach procesowych i oczywiście musi być obecny na rozprawie. Nie oznacza to, że strona reprezentowana przez pełnomocnika nie ma w procesie żadnych praw – nadal ma prawo głosu, może przedstawiać swoje stanowisko odnośnie okoliczności sprawy, a sąd może zarządzić obowiązkowe stawiennictwo strony na rozprawie. Niemniej jednak, pewne czynności procesowe pozostają zarezerwowane dla profesjonalnego pełnomocnika.

Oczywiście, można stwierdzić, że przymus adwokacki ogranicza strony, ponieważ zmusza je do zaangażowania pełnomocnika, który – rzecz jasna – nie pracuje za darmo. Trzeba mu zapłacić wynagrodzenie. Jednakże należy pamiętać, że koszty wynagrodzenia adwokata w ramach określonych ustawą ponosi strona przegrana. Pisałam o tym tutaj.

Przymus adwokacki ma także swoje pozytywne strony – nadaje w procesie pewną równowagę stronom, która mogłaby być zaburzona, gdyby jedna strona występowała z adwokatem, a druga bez. Sprawia także, że generalnie procesy toczą się sprawniej i kończą szybciej, częściej też zawierane są ugody, ponieważ profesjonalni pełnomocnicy są w stanie realistycznie ocenić szanse stron i doradzić celowe działania procesowe albo zawarcie ugody na konkretnych warunkach.

Strony prowadzące spory przed Landgericht lub Oberlandesgericht mogą wybrać na swojego pełnomocnika dowolnego adwokata (Rechtsanwalt) lub zagranicznego prawnika wpisanego na listę prawników zagranicznych przy którejkolwiek z niemieckich izb adwokackich (Rechtsanwaltskammer). Pod pewnymi warunkami dopuszczalna jest także reprezentacja przez innych prawników zagranicznych.

***

Poczytaj też o egzekucji w Niemczech >>